About this Book

KISALTMALAR ...................................................................................................... VII

GİRİŞ ..................................................................................................................... IX

BİRİNCİ BÖLÜM

ELEKTRONİK DEVLET KAVRAMI, ELEKTRONİK DEVLETİN GELİŞİM SÜRECİ VE

TÜRKİYE’DE E-DEVLET

1.1 GENEL OLARAK E-DEVLET: TANIM VE KAPSAM ........................................... 1

1.2 E-DEVLET SİSTEMİNE YÖN VEREN TOPLUMSAL OLGU VE KAVRAMLAR ....... 8

1.2.1 KÜRESELLEŞME .................................................................................................... 8

1.2.1.1 Tarihçe ................................................................................................... 11

1.2.1.2 Küreselleşme, Ulus Devlet ve Kamu Yönetimi ........................................ 14

1.2.2 BİLGİ TOPLUMU ................................................................................................. 20

1.2.2.1 Tarım Toplumundan Sanayi Toplumuna Geçiş ...................................... 22

1.2.2.2 Sanayi Toplumundan Bilgi Toplumuna Geçiş ......................................... 26

1.2.2.2.1 Bilgisayarın İcadı .......................................................................................... 31

1.2.2.2.2 İnternetin İcadı ............................................................................................ 32

1.2.2.2.3 Tarım Toplumu, Sanayi Toplumu ve Bilgi Toplumu Arasındaki Farklılıklar .

................................................................................................................ 35

1.2.2.3 Bilgi Toplumu ve Küreselleşme .............................................................. 39

1.2.3 Neoliberalizm ............................................................................................ 43

1.2.3.1 Neoliberalizmin Tarihsel Gelişimi ................................................................... 44

1.2.3.1.1 Neoliberalizm Öncesi Dönem ................................................................. 44

1.2.3.1.1.1 Klasik Liberal Dönem ........................................................................... 45

1.2.3.1.1.2 Refah Devleti Dönemi ......................................................................... 45

1.2.3.1.2 Kriz Dönemi ................................................................................................. 49

1.2.3.1.3 Neoliberal Dönem ve Neoliberalizmin Özellikleri ........................................ 51

1.2.3.2 Neoliberalizm, Küreselleşme ve Bilgi Toplumu ...................................... 54

1.3 TEKNOLOJİ VE DEVLET İLİŞKİSİ BAĞLAMINDA E-DEVLETİN TARİHSEL SÜRECİ

................................................................................................................ 58

1.3.1 TARİHSEL SÜREÇ İÇİNDE TEKNOLOJİ VE DEVLET İLİŞKİSİ .............................................. 59

1.3.2 E-DEVLETİN TARİHSEL SÜRECİ ............................................................................... 67

1.4 E-DEVLETİN ETKİLEŞİM YÖNÜ VE BİLEŞENLERİ ................................................ 71

1.4.1 DEVLETTEN VATANDAŞA (G2C) ............................................................................ 71

1.4.2 DEVLETTEN İŞ DÜNYASINA (G2B) ......................................................................... 73

IV

1.4.3 KAMU KURUMUNDAN KAMU KURUMUNA (G2G) ................................................... 73

1.5 E-DEVLET GELİŞİM MODELLERİ ....................................................................... 74

1.6 TÜRKİYE’DE E-DEVLET ..................................................................................... 77

1.6.1 GENEL OLARAK ................................................................................................. 77

1.6.2 E-DEVLETE GEÇİŞ ÇALIŞMALARI ............................................................................ 79

1.6.2.1 1993 Tarihli Bilişim ve Ekonomik Modernizasyon Raporu ..................... 79

1.6.2.2 Türkiye Ulusal Enformasyon Altyapısı Anaplanı (TUENA) ..................... 79

1.6.2.3 E-Ticaret Koordinasyon Kurulu (1998-2002) ......................................... 80

1.6.2.4 Kamunet (1998-2002) ........................................................................... 80

1.6.2.5 E-Avrupa+ ............................................................................................. 81

1.6.2.6 E-Türkiye Girişimi (2001) ....................................................................... 81

1.6.2.7 E-d.nüşüm Türkiye projesi (2002-…) ..................................................... 81

1.6.3 BM E-DEVLET GELİŞMİŞLİK ENDEKSİ VE TÜRKİYE ..................................................... 83

İKİNCİ BÖLÜM

KAMU YÖNETİMİ VE E-DEVLET

2.1 KLASİK KAMU YÖNETİMİ ANLAYIŞI ................................................................. 87

2.2 KAMU YÖNETİMİNDE YENİDEN YAPILANMA VE YENİ KAMU YÖNETİMİ

YAKLAŞIMLARI .......................................................................................................... 88

2.2.1 YENİ KAMU İŞLETMECİLİĞİ (NEW PUBLİC MANAGEMENT) ......................................... 94

2.2.2 YÖNETİŞİM (GOVERNANCE) ............................................................................... 101

2.2.2.1 Yönetişim ve Yönetim Arasındaki İlişki ................................................ 104

2.2.2.2 Yönetişim ve Yeni Kamu İşletmeciliği Arasındaki İlişki ........................ 106

2.2.2.3 Yönetişim Kavramının Bileşenleri ve Temel İlkeleri ............................. 107

2.3 YENİ KAMU YÖNETİMİ YAKLAŞIMLARINA YÖNELTİLEN ELEŞTİRİLER ....... 109

2.3.1 NEOLİBERAL SİSTEM: NE ÖLÇÜDE LİBERAL NE ÖLÇÜDE İDEAL? ................................. 110

2.3.2 YENİ KAMU İŞLEMECİLİĞİ YAKLAŞIMINA YÖNELİK ELEŞTİRİLER ................................... 120

2.3.3 YÖNETİŞİM YAKLAŞIMA YÖNELİK ELEŞTİRİLER ........................................................ 122

2.4 KAMU YÖNETİMİ KAVRAM VE OLGULARI BAKIMINDAN E-DEVLET ......... 124

2.4.1 BÜROKRATİK YAPILANMA .................................................................................. 125

2.4.1.1 Bir Sistem Olarak Bürokrasi ................................................................ 125

2.4.1.2 Bürokratik Sisteme Yöneltilen Eleştiriler ............................................. 129

2.4.1.3 Bürokrasi ve E-Devlet .......................................................................... 137

2.4.2. KAMU PERSONEL REJİMİ VE E-DEVLET ................................................................ 143

2.4.3 KAMU HİZMETİ ............................................................................................... 151

V

2.4.3.1 Tanımı ve .l.ütleri ............................................................................... 151

2.4.3.2 Kamu Hizmetlerinin Kurulması ve Kaldırılması .................................... 154

2.4.3.3 Kamu Hizmetine Hâkim Olan İlkeler .................................................... 155

2.4.3.1.1 Nesnellik ( Tarafsızlık/Yansızlık) ve Eşitlik İlkesi ......................................... 156

2.4.3.1.2 Süreklilik ( = Kesintisizlik/ Devamlılık) ve Düzenlilik İlkesi ........................ 157

2.4.3.1.3 Değişkenlik (=Uyarlama) İlkesi ................................................................... 159

2.4.3.1.4 Bedelsizlik ( =Meccanilik) .......................................................................... 160

2.4.3.4 Kamu Hizmetinde Yeni Eğilimler .......................................................... 163

2.4.3.5 Kamu Hizmetinde Yeni Eğilimlere Yöneltilen Eleştiriler ....................... 167

2.4.3.6 Kamu Hizmetine Hâkim Olan İlkeler ve Kamu Hizmetinde Yeni Eğilimler

Bakımından E-Devlet ............................................................................................. 173

2.5 E-DEVLET: ( YENİ ) KAMU YÖNETİMİNİN NERESİNDE? .................................... 175

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

KAMU HUKUKU VE E-DEVLET

3.1 SOSYAL DEVLET VE E-DEVLET ........................................................................ 183

3.1.1 DİJİTAL EŞİTSİZLİK ............................................................................................. 185

3.1.1.1 Dijital Eşitsizlik: Tanımı, Kapsamı ve Türleri ......................................... 185

3.1.1.2 Dijital Eşitsizlik Sebepleri ..................................................................... 190

3.1.1.3 Dijital Eşitsizlik ve E-Devlet .................................................................. 194

3.1.1.4 Dijital Eşitsizlik ve Türkiye .................................................................... 197

3.1.2 S

OSYAL

D

EVLET

B

AKIMINDAN

D

İJİTAL

E

ŞİTSİZLİĞİ

Ö

NLEMEYE

Y

ÖNELİK

G

ÖREV VE

SORUMLULUKLAR ........................................................................................................... 200

3.2 BİR HAK OLARAK İNTERNET ........................................................................... 203

3.2.1 BİR İNSAN HAKKI OLARAK İNTERNET .................................................................... 203

3.2.2 EVRENSEL HİZMET ............................................................................................ 209

3.3 HUKUK DEVLETİ VE E-DEVLET ........................................................................ 214

3.4 DEMOKRATİK DEVLET VE E-DEVLET (E-DEMOKRASİ) ...................................... 217

3.4.1 E-DEMOKRASİNİN GÖRÜNÜM ALANLARI VE GÖRÜNÜM BİÇİMLERİ ............................ 219

3.4.1.1 Gündem Belirleme Aşaması ................................................................. 220

3.4.1.2 Politika Hazırlama Aşaması ................................................................. 221

3.4.1.3 Karar Verme Aşaması .......................................................................... 222

3.4.1.3.1 E-Kampanya ............................................................................................... 222

3.4.1.3.2 E-Oylama ................................................................................................... 223

3.4.1.4 Politikanın İcrası .................................................................................. 226

3.4.1.5 Politikanın Değerlendirilmesi ............................................................... 226

VI

3.4.2 DEMOKRASİ BİÇİMLERİ VE E-DEMOKRASİ ............................................................. 219

3.5 ÖZEL HAYATIN GİZLİLİĞİ HAKKI VE E-DEVLET ................................................ 232

3.5.1 ÖZEL HAYATIN GİZLİLİĞİ HAKKI .......................................................................... 233

3.5.1.1 Kişisel Verilerin Korunması Hakkı ........................................................ 234

3.5.1.2 Gözetim Toplumu ................................................................................ 238

3.5.2 BİLGİ TOPLUMU PERSPEKTİFİNDE ÖZEL HAYATIN GİZLİLİĞİ HAKKI VE E-DEVLET ... 241

3.6 SİBER GÜVENLİK VE E-DEVLET ...................................................................... 247

3.6.1 SİBER GÜVENLİK .............................................................................................. 249

3.6.2 SİBER SAVAŞ VE SİBER TERÖR ............................................................................. 253

3.6.2.1 Siber Savaş ve Siber Terör Biçimleri .................................................... 258

3.6.2.1.1 Siber Casusluk ........................................................................................... 258

3.6.2.1.2 Siber Sabotaj ............................................................................................. 260

3.6.2.1.3 Siber Propaganda ...................................................................................... 262

3.6.3 SİBER GÜVENLİK VE KAMU DÜZENİ ..................................................................... 265

3.6.4 TÜRKİYE’DE SİBER GÜVENLİK ALANINDA YÜRÜTÜLEN ÇALIŞMALAR ............................ 268

SONUÇ ............................................................................................................... 269

TABLOLAR .......................................................................................................... 273

KAYNAKÇA ......................................................................................................... 293